Co to jest stenoza kręgosłupa?
Stenoza to medyczne określenie na zwężenie, które może dotyczyć różnych struktur w organizmie. Najczęściej jednak, mówiąc o stenozie, mamy na myśli stenoza kanału kręgowego. Jest to stan, w którym przestrzeń wewnątrz kanału kręgowego ulega zmniejszeniu, co może prowadzić do niebezpiecznego ucisku na znajdujące się tam struktury – rdzeń kręgowy oraz korzenie nerwowe. Taki ucisk jest przyczyną wielu dolegliwości bólowych i dysfunkcji neurologicznych, które znacząco obniżają jakość życia pacjentów. Warto zaznaczyć, że stenoza nie jest chorobą samą w sobie, lecz objawem wskazującym na zwężenie, które wymaga dalszej diagnostyki i odpowiedniego podejścia terapeutycznego.
Stenoza – czym jest zwężenie kanału kręgowego?
Zwężenie kanału kręgowego, czyli właśnie stenoza, polega na zmniejszeniu przestrzeni, w której przebiega rdzeń kręgowy i korzenie nerwowe. To swoista „droga”, którą pokonują impulsy nerwowe, a jej zwężenie staje się dla nich przeszkodą. Stenoza kanału kręgowego może być zlokalizowana w różnych odcinkach kręgosłupa, choć najczęściej dotyczy odcinka lędźwiowego, rzadziej odcinka szyjnego, a sporadycznie może występować w odcinku piersiowym. Stan ten może mieć charakter wrodzony, choć jest to rzadka forma schorzenia, lub, co znacznie częstsze, rozwija się wraz z wiekiem. Kobiety są częściej dotknięte stenozą niż mężczyźni, zazwyczaj po 50. roku życia.
Anatomia i funkcje kanału kręgowego
Kanał kręgowy stanowi ochronną osłonę dla delikatnych struktur układu nerwowego – rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych. Jest to struktura kostna, biegnąca wzdłuż całego kręgosłupa, od podstawy czaszki aż do jego zakończenia w odcinku lędźwiowym. Wewnątrz kanału, oprócz rdzenia kręgowego, znajdują się również jego opony, płyn mózgowo-rdzeniowy, naczynia krwionośne oraz tkanka łączna. Rdzeń kręgowy pełni kluczową rolę w przekazywaniu informacji pomiędzy mózgiem a resztą ciała, koordynując ruchy, czucie i funkcje narządów wewnętrznych. Korzenie nerwowe wychodzące z rdzenia unerwiają poszczególne części ciała, umożliwiając nam odbieranie bodźców sensorycznych i wykonywanie świadomych ruchów. Uciśnięcie tych struktur przez zwężony kanał kręgowy zaburza ich prawidłowe funkcjonowanie.
Przyczyny stenozy kanału kręgowego
Zmiany zwyrodnieniowe a stenoza
Najczęstsze przyczyny stenozy kanału kręgowego związane są z procesami zmiany zwyrodnieniowe zachodzącymi w kręgosłupie wraz z wiekiem. Do głównych czynników należą: degeneracja krążków międzykręgowych, czyli ich zużycie i utrata elastyczności, co może prowadzić do obniżenia wysokości przestrzeni międzykręgowych. Do tego dochodzi przerost stawów międzykręgowych, czyli powiększenie się struktur kostnych tworzących stawy łączące poszczególne kręgi, oraz pogrubienie więzadeł, które dodatkowo ograniczają przestrzeń w kanale. Te procesy prowadzą do stopniowego zwężania się kanału kręgowego, a tym samym do ucisku na struktury nerwowe.
Inne czynniki ryzyka
Oprócz zmian zwyrodnieniowych, istnieje szereg innych czynników, które mogą przyczynić się do rozwoju stenozy kanału kręgowego. Mogą to być między innymi choroby reumatoidalne, które wpływają na stawy kręgosłupa, wrodzone wady anatomiczne predysponujące do zwężenia kanału, a także urazy kręgosłupa, które mogą prowadzić do deformacji i zwężenia przestrzeni. Przepuklina dysku, czyli wysunięcie się jądra miażdżystego przez uszkodzony pierścień włóknisty krążka międzykręgowego, może również powodować ucisk na nerwy. Guzy kręgosłupa, choć rzadsze, również mogą zwężać kanał kręgowy. Kręgozmyk, czyli przemieszczenie się jednego kręgu względem drugiego, oraz choroba Pageta, metaboliczna choroba kości, to kolejne potencjalne przyczyny stenozy.
Objawy stenozy i chromanie neurogenne
Typowe objawy bólu i dyskomfortu
Objawy stenozy są zróżnicowane i zależą od lokalizacji zwężenia oraz stopnia ucisku na struktury nerwowe. Najczęściej pacjenci doświadczają bólu pleców, który może promieniować do kończyn. Ponadto, często pojawia się mrowienie, drętwienie kończyn oraz osłabienie siły mięśniowej. W zaawansowanych przypadkach stenozy, szczególnie w odcinku szyjnym, może dojść do mielopatii, czyli ucisku na rdzeń kręgowy, prowadzącego do niedowładów i porażeń. Problemy z funkcjonowaniem pęcherza moczowego również mogą być objawem ucisku na nerwy.
Objawy stenozy w odcinku lędźwiowym
Szczególnie charakterystycznym objawem stenozy w odcinku lędźwiowym jest chromanie neurogenne. To specyficzne dolegliwości bólowe, drętwienie i osłabienie nóg, które pojawiają się podczas chodzenia lub stania, a ustępują w pozycji siedzącej lub po zgięciu do przodu. Objawy te nasilają się wraz z pokonywanym dystansem, ograniczając możliwość spacery i codzienne funkcjonowanie. Ból może być odczuwany w pośladkach, udach, a nawet łydkach. Często towarzyszy mu uczucie ciężkości i zmęczenia nóg.
Diagnostyka stenozy
Diagnostyka stenozy kanału kręgowego jest procesem wieloetapowym, który rozpoczyna się od dokładnego wywiadu lekarskiego z pacjentem. Lekarz zbiera informacje o charakterze dolegliwości, ich nasileniu, czynnikach wywołujących i łagodzących. Następnie przeprowadzane jest badanie neurologiczne, które ma na celu ocenę siły mięśniowej, czucia, odruchów i koordynacji ruchowej. Kluczowe w diagnostyce są jednak badania obrazowe. Najczęściej stosuje się rezonans magnetyczny (MRI), który pozwala na szczegółowe zobrazowanie tkanek miękkich, w tym rdzenia kręgowego, korzeni nerwowych i więzadeł, co umożliwia precyzyjne określenie stopnia i lokalizacji zwężenia. Alternatywnie, można wykonać tomografię komputerową (TK), która lepiej obrazuje struktury kostne.
Leczenie i rehabilitacja stenozy
Fizjoterapia w leczeniu stenozy
Leczenie stenozy może być prowadzone metodami zachowawczymi lub operacyjnymi. W ramach leczenia zachowawczego stosuje się farmakoterapię w celu złagodzenia bólu i stanu zapalnego, a także fizjoterapię. Choć fizjoterapia nie jest w stanie wyleczyć samej stenozy, czyli nie usunie fizycznego zwężenia, odgrywa niezwykle ważną rolę w łagodzeniu objawów. Poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia można poprawić ruchomość kręgosłupa, wzmocnić mięśnie stabilizujące kręgosłup, co odciąża struktury nerwowe. Ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśnie core, czyli mięśnie głębokie brzucha i grzbietu, są kluczowe w terapii. Fizjoterapeuta może również zastosować techniki manualne, terapię ultradźwiękami czy elektroterapię. W niektórych przypadkach pomocne mogą być również iniekcje steroidowe w okolice uciśniętych nerwów. Leczenie operacyjne ma na celu odbarczenie uciskanych struktur nerwowych poprzez usunięcie zwężających je tkanek, na przykład poprzez zabiegi takie jak laminektomia, laminotomia czy foraminotomia. Nowoczesne metody chirurgiczne, takie jak endoskopowe odbarczenie, są małoinwazyjne, cechują się mniejszym uszkodzeniem tkanek i szybszą rekonwalescencją.
Dodaj komentarz